| کرج |
|---|
 |
| کشور |
 ایران |
|---|
| استان |
البرز |
|---|
| شهرستان |
کرج |
|---|
| بخش |
مرکزی |
|---|
| نام(های) قدیمی |
کرج |
|---|
| مردم |
|---|
| جمعیت |
۱،۶۱۴،۶۲۶ سال ۱۳۹۰ [۱] |
|---|
| تراکم جمعیت |
۴۶۸۰ نفر بر کیلومتر مربع |
|---|
| مذهب |
شیعه |
|---|
| جغرافیای طبیعی |
|---|
| مساحت |
۱۶۲ کیلومتر مربع [۲] |
|---|
| ارتفاع از سطح دریا |
۱٬۳۰۰ متر |
|---|
| آب‌وهوا |
|---|
| میانگین دمای سالانه |
۱۶ |
|---|
| میانگین بارش سالانه |
۳۰۰ میلی‌متر[۲] |
|---|
| روزهای یخبندان سالانه |
۵۰ روز |
|---|
| اطلاعات شهری |
|---|
| شهردار |
علی ترکاشوند |
|---|
| ره‌آورد |
انواع ترشی خانگی، عسل کوهستان، سرکه سیب محلی، عرقیات گیاهی، صنایع دستی |
|---|
| پیش‌شماره تلفنی |
۰۲۶ |
|---|
| وبگاه |
وبگاه رسمی |
|---|
| تابلوی خوش‌آمد به شهر |
|---|
| به شهر کرج، ایران کوچک خوش آمدید |
|
|
کرج 
تلفظ راهنما·اطلاعات یکی از کلانشهرهای ایران و همچنین مرکز استان البرز و شهرستان کرج است. کرج یکی از شهرهای مرکزی و کوهپایه‌ای ایران می‌باشد و در دامنهٔ رشته کوههای البرز و در بلندای ۱۳۰۰ متری از سطح دریا واقع شده‌است. جمعیّت این شهر در سال ۱۳۸۵ برابر با ۱،۳۸۶،۰۳۰ نفر و در سال ۱۳۸۹ خورشیدی برابر با ۱،۶۰۵،۰۰۰ نفر بوده‌است و طبق آمار رسمی در سال ۱۳۹۱، ۱،۹۶۷،۰۰۵ نفر می‌باشد که از این جهت در حال حاضر پس از شهرهای تهران و مشهد به‌عنوان سومین شهر پرجمعیت ایران به‌شمار می‌رود.[۲] کرج پس از تهران بزرگترین شهر مهاجرپذیر ایران است و همچنین جمعیت این شهر نسبت به سایر شهرهای بزرگ ایران جوانتر است.[نیازمند منبع] کرج هم‌اکنون به‌عنوان یکی از کلانشهرهای کشور ایران به‌شمار می‌آید. این شهر در میان کلانشهرهای ایران با رشد جمعیت سالانهٔ ۳/۱۴ درصد بالاترین رشد جمعیت را دارد.
موقعیت و تقسیمات کشوری[ویرایش]
کرج در ۳۶ کیلومتری غرب تهران و در کرانهٔ غربی رود کرج[۳] و در دامنهٔ جنوبی رشته کوه البرز قرار گرفته‌است. این شهرستان از شمال به استان مازندران، از جنوب به شهرستان شهریار و استان مرکزی، از غرب به شهرستان ساوجبلاغ و استان قزوین و از شرق به شهرستان تهران محدود است.[نیازمند منبع]
شهر کرج با طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۰ دقیقه و ۳۰ ثانیه خاوری و عرض جغرافیایی ۳۵ درجه و ۴۸ دقیقه و ۴۵ ثانیه شمالی (پل تاریخی کرج، ورودی جاده کرج-چالوس)، با ارتفاع ۱۲۹۷ متر از سطح دریا (ایستگاه راه آهن)، در فاصله ۴۸ کیلومتری غرب شمالی تهران واقع شده‌است [۴]. این شهر با مساحتی معادل ۱۷۵/۴ کیلومتر مربع و حریمی به وسعت ۱۷۸/۹ کیلومتر مربع در دامنه رشته کوه البرز مرکزی قرار دارد و مرکز شهرستان کرج می‌باشد [۲].
جلگهٔ پهناور کرج با ارتفاع متوسط ۱۳۲۰ متر از سطح دریا در مسیر راه ارتباطی وسایط نقلیه حامل کالاهای وارداتی و صادراتی از مرز ترکیه و آذربایجان و به مقصد تهران و بالعکس است.
کوههای البرز استان مازندران و کرج را از هم جدا کرده‌است. دهستان کرج در میان دره‌های پرپیچ‌وخم البرز و در اطراف جاده چالوس قرار دارند. از تونل کندوان تا روستای مراد تپه در غرب اشتهارد، حوزه فرمانداری کرج را تشکیل می‌دهد.
حوزه فرمانداری کرج در سال ۱۳۳۷ برای جمعیتی در حدود ۳۵ هزار نفر و با وسعتی در حدود ۵۸۳۰ کیلومتر مربع بنیاد شد.[نیازمند منبع] این شهرستان تا سال ۱۳۶۸ دارای چند بخش شامل: مرکزی، شهریار، رباط کریم و طالقان و اشتهارد بود، ولی پس از تبدیل بخش‌های شهریار و رباط کریم و ساوجبلاغ به شهرستان چهار بخش از آن جدا گردید و هم‌اکنون شامل دو بخش مرکزی و اشتهارد و شش دهستان است.[نیازمند منبع]
بخش مرکزی با پنج دهستان به نام‌های: نسا، آسارا، آدران و کمال آباد از تونل کندوان تا (ماهدشت) یا مرد آباد یا همان شاهدشت قدیم را شامل می‌شود. بخش اشتهارد که از احمدآباد تا مرادتپه ادامه دارد، تنها یک دهستان به نام پلنگ آباد (رحمانیه) دارد.
پیشینه تاریخی[ویرایش]
آثار باقیمانده در عهد باستان و دوران حکومت هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان در منطقه کرج گواه این اهمیت است که این ناحیه در روزگاران گذشته از تمدن پیشرفتهای برخوردار بوده و همچنین پس از ظهور و رواج اسلام وجود مقابر، امامزاده‌ها و اماکن متبرکه متعدد در این ناحیه نشان دیگری از اهمیت و آبادی آن می‌باشد [۴].
کرج مدتی جزء مازندران و زمانی بخشی از ری بوده‌است و گاهی از روستاهای طالقان یا شهرستانک محسوب می‌شده‌است. تا پیش از حمله مغول رفت و آمد کاروان‌ها بیشتر از راهی بوده که از طریق سگزآباد و شهریار به ری می‌رفته‌است. از این دوره به بعد راه قزوین – کرج – ری اهمیت بیشتری یافت ولی اهمیت کرج در دوره صفوی به دلیل قرار گرفتن بر سر راه قزوین به تهران و تبریز بیشتر شده و کاروانسراها، پلها و قلعه‌های ایجاد شده در حاشیه این جاده به آن هویت بخشیده‌است.[۵]
مقدسی در سده چهارم هجری قمری از کرج به عنوان یکی از روستاهای ری نام برده‌است. در آغاز سده هفتم هجری قمری یاقوت حموی نیز کرج را تابع ری دانسته‌است. حمدالله مستوفی در سده هشتم هجری قمری در کتاب مشهور خود (نزهة القلوب) کن و کرج را از ولایات تابع طالقان برشمرده و در ذکر رودخانه‌های عراق عجم از کوهرود نام می‌برد که ویژگی‌های آن به طور دقیق قابل تطبیق بر روی رودخانه کرج است.[۵]
در سده‌های میانه اسلام و پس از آن به ویژه در عهد آخرین پادشاهان صفوی که تهران مقر حکومتی دربار می‌شود، مسیر قزوین – کرج – تهران مورد توجه قرار میگیرد و به احتمال فراوان کاروانسرای صفوی کرج قابل انتساب به همین دوره‌است.[نیازمند منبع]
دوره قاجاریه به ویژه عصر فتحعلی شاه و ناصرالدین شاه کرج به علت همجواری با پایتخت و قرار گرفتن بر سر راه ارتباطی سلطانیه و تبریز مورد توجه قرار گرفت و کاخ سلیمانیه را در انجا ساخت.[۶]در همین دوران سپاهیان زیادی از منطقه عبور کرده و یادداشتهایی از خود بر جای نهاده‌اند.[۵] در این دوره کرج به عنوان قسمتی از راه اصلی تهران-قزوین شناخته می‌شد. در بیشتر سفرنامه‌های غربی و فارسی به گستردگی از این مکان یاد نشده‌است.[۶]
تصویر هوایی از شهر کرج در سال ۲۰۱۰ توسط فضانوردان ماموریت
در سال ۱۳۱۲ هجری شمسی با احداث جاده آسفالته تهران - کرج به سواحل دریای خزر (چالوس) و همچنین احداث جاده‌های غرب کشور (قزوین - همدان - تبریز - زنجان و...)، شهر کرج به یک گلوگاه مهم ارتباطی تبدیل گردید. در دوران پهلوی احداث کارخانجات و تاسیسات صنعتی فراوان حد فاصل تهران - کرج - قزوین و اطراف آن باعث شکوفایی و گسترش روز افزون شهر گردید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، بر سرعت گسترش این کلانشهر هر روزه افزوده می‌گردید تا امروزه که چهره یک شهر به نام و مشهور با کلیه پیشرفتهای صنعتی، آموزشی، علمی، بهداشتی، تفریحی و... را به خود گرفته، به حدی که چهره چند دهه گذشته آن با چهره کرج امروز غیر قابل مقایسه می‌باشد [۴].
موقعیت راههای استان[ویرایش]
از سمت(شرق) تهران به کرج سه راه منتهی می‌شود که:
از سمت(غرب) قزوین یک راه که:
از سمت شمال که:
ریشه‌یابی نام[ویرایش]
کرج از واژهٔ کراج به معنی بانگ و فریاد است. زیرا در تپه آتشگاه و کوههای کلاک و قلعه دختر شهرستانک و بز قلعه اشتهارد در ایام تابستان برای خبر رساندن و دیده بانی آتش افروزی می‌شد و در موقع جنگ بدینوسیله از هجوم دشمنان با خبر می‌شدند، در آن روزگار ممکن است، نام کرج، کراج بوده‌است.[نیازمند منبع]
در فرهنگ نفیسی کرج به معنی گوی، گریبان، چاک و شکاف آمده و آنرودخانه ایست که در کوههای شمال غربی ری جاری می‌شد و بلوک شهریار و ساوجبلاغ را مشروب می‌سازد و نام دهی است در کنار این رودخانه که پادشاهان قاجار در آنجا بناها و قصرهای عالیه برپا نموده‌اند. همچنین در کتب مختلف آمده، لفظ کرج از واژهٔ کرژ به معنی کوهپایه‌است.[۵]
مراحل گسترش تاریخی[ویرایش]
کرج در محدودهٔ خیابان‌های کشاورز و مصباح، روستایی تابع بخش ساوجبلاغ از توابع حوزه ۱۹ تهران بود و در این دوره مراکز اداری و تجاری آن گاهی تهران، برغان، کردان و هشتگرد بوده‌است. سپس شهر کرج تابع شهرستان تهران شد و نمایندگی‌های ادارات مرکزی به رتق و فتق امور آن می‌پرداختند. این شهرستان با جهشی سریع از دوره روستایی و شهری گذشت و منطقه بسیار وسیعی را در بر گرفت. اشتهارد، شهریار، طالقان، ساوجبلاغ، کوهپایه و بخش حومه تابع استان تهران، همه قلمرو کرج به حساب می‌آمد.
پس از انقلاب اسلامی، با گسترش سریع و افزایش جمعیت و پیدایش قطب‌های جاذبه‌ای، کرج به چندین شهرستان و منطقه تقسیم شد؛ که اینک هر کدام از بخش‌های پیشین به یک شهرستان و بسیاری از روستاهای اقماری آن خود به شهر و شهرک‌هایی تبدیل شده‌اند.[نیازمند منبع]
محدوده‌ای که امروز کرج بزرگ (شهر کرج) نامیده می‌شود، در گذشته شامل روستاهایی تابع حوزه کن، شهرستان شمیران، ساوجبلاغ و شهریار بوده است؛ و کلاک، سرجو، حصار، وسیه، باغ پیر، بیلقان، حسین‌آباد بیلقان، علی‌آباد پرگیرک، تپه مرادآباد، بیدستان، صحرای ویان، جوادآباد، نهر رستم، دره دروا، حسن‌آباد، حاجی‌آباد، صوفی‌آباد، وهرجرد (ورگرد)، دلمبر، حیدرآباد، میان‌جاده، شنبه‌دژ، نوزمین، سیاه کلان، کسین، کارخانه قند، حسین‌آباد مهرشهر، پیشاهنگی، گلدشت، جو مردآباد، سرحد آباد، آسیا برجی، سرآسیاب، ده کرج، حسین‌آباد راه‌آهن، شهر صنعتی، اطراف امامزاده طاهر و امامزاده حسن، باغ فلاحت و مناطق دیگری که درسال‌های اخیر در محدوده شهر کرج قرار گرفته، را در بر می‌گرفته‌است.[نیازمند منبع]
در سال ۱۳۸۹ خورشیدی پس از تصویب مجلس شورای اسلامی، شهر کرج به همراه ۳ شهرستان دیگر در قالب استان البرز جای گرفت.[نیازمند منبع]
برپایه بررسی‌های سال ۱۳۸۷ خورشیدی کلانشهر کرج در آن سال دارای ۶۸۰ هکتار بافت فرسوده شهری بوده‌است.[۷]
- نظرسنجی سال ۱۳۸۹
طی پژوهشی که شرکت پژوهشگران خبره پارس به سفارش شورای فرهنگ عمومی در سال ۸۹ انجام داد و براساس یک بررسی میدانی و یک جامعه آماری از میان ساکنان ۲۸۸ شهر و حدود ۱۴۰۰ روستای سراسر کشور، درصد اقوامی که در این نظر سنجی نمونه گیری شد در کرج به قرار زیر بود:[۸]
ابوبکر محمد بن حسین حاسب کرجی (۹۵۳ تا ۱۰۲۹ میلادی)، ریاضی‌دان و آب شناس فرهیخته ایرانی است و در نیمه دوم سده چهارم و آغاز سده پنجم هجری زندگی کرده‌است. وی هم دوران ابوریحان بیرونی، زکریای رازی و پورسینا بوده‌است اما کسی وی را به اندازهٔ این سه تن نمی‌شناسد.
کرجی در سدهٔ چهارم و پنجم هجری می‌زیست. وی در چهل کیلومتری غرب تهران (کرج) زاده شد. او پس از آنکه در شهر ری (کرج و تهران) که کانون دانشمندان ایرانی بود، بر بنیان و اساس رشته‌های ریاضی چیرگی یافت، در آغاز سدهٔ پنجم به پایتخت علمی جهان اسلام، بغداد رفت. به خوبی آشکار نیست که کرجی تا چه زمانی در بغداد به سر می‌برده‌است. اما گویا پس از قتل وزیر بغداد (فخرالملک) که پشتیبان کرجی به شمار می‌رفت، این شهر را هراسان رها کرده و به زادگاه خود (کرج) بازگشته‌است (۴۰۳ هجری یا پیش از آن). در آنجا بنابر دستور ابوغانم معروف بن محمد وزیر و دبیر ویژه منوچهر بن قابوس و شاعر و ادیب فرهیخته ایرانی دربارهٔ "آبهای درونی زمین و روش بیرون آوردن آنها" گفتاری را می‌نگارد که فرایند آن پژوهش کاربردی و بزرگترین شاهکار کرجی است. حاصل آن کتاب "انباط المیاء الخفیه" است. وفات وی در سال ۴۲۰ هجری (۳۲ سال پیش از ابوریحان) روی‌داد.[۹]
مراکز علمی و آموزشی[ویرایش]
دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
آمار
وب سایت:
<-PollName->
